چهار سوال

برای تدوین چنین طرحی ، در وهله ی نخست و قبل از هر چیز لازم ا ست ، مدرس ، پاسخ هر یک از چهار سؤال مطرح شده در اشاره را به وضوح برای یاد گیرنده بیان کند .

برای مثال ، می خواهیم برای آموزش رایانه ( و یا هر مورد دیگری ) طرح درسی تدوین و بر اساس سؤالات مطرح شده معین کنیم که در رابطه با رایانه یادگیرنده :

چه چیزی را باید یاد بگیرد ؟

به چه دلیل دانش اموز باید رایانه را یاد بگیرد ؟

با چه زمینه ی قبلی برای یادگیری مورد نیاز است ؟

چگونه باید یاد بگیرد ؟

در این راستا و برای تدوین طرح درس سؤالات مطرح شده را به شرح زیر پاسخ دهیم :

سؤال 1 . برای اموزش رایانه ، یادگیرنده ، چه چیزی را باید یاد بگیرد ؟

جواب : می خواهیم دانش آموز نه تنها مفاهیم و حقایقی را در زمینه رایانه بداند ، بلکه آن مفاهیم و حقایق را بفهمد ، به کار ببرد و با دانستن آ نها ، مسائلی را حل و مشکلاتی را برطرف کند .

بنابراین هدف های طرح درس را می توان به صورت زیر بیان کرد :

-         فرا گیرنده وسایل مورد نیاز برای دانستن ، فهمیدن و به کار بردن آن مفاهیم و حقایق را نام ببرد .

-         نقش هر یک از وسایل ، در موقعیت خاص خود را توضیح دهد .

-         چگونگی کاربرد وسایل را نشان دهد .

-         برای بر طرف کردن مشکلات حین کار ، اقدام کند .

-         عمل مورد نظر را انجام دهد .

-         در رعایت مسائل اصلی و جانبی دقت کند .

-         با کار و همکلاسان ، به نحو شایسته ای بر خورد کند .

همانطور که مشاهده می شود ،افعال به کار گرفته شده در جملات ، همگی از دو ویژگی اساسی برخوردارند :

الف ) قابل رؤیت هستند .

ب ) قابلیت اندازه گیری دارند .

توجه به ویژگیهای اساسی افعال مرتبط با نحوه ی فعالیت های یادگیرنده سبب میشود تا راحت تر بتوان « روش آموزش » و « نحوه ی ارزیابی » آموخته ها را تعیین کرد .

سؤال 2 . به چه دلیل دانش آموز باید رایانه را یاد بگیرد ؟

جواب : پاسخ گویی به این سؤال ، در عین مشکل بودن ، بسیار با اهمیت است . زیرا غالباً مشاهده می شود که مدرسان و مسئولان برنامه ریزی های آموزشی ، توجه به این نکته را عمداً یا سهواً به فراموشی می سپارند . این در حالی است که اگر برای دانش آموز مشخص شود ، به چه دلیل و علتی مطلبی را می آموزد و این آموزش چه تأ ثیری در آینده اش دارد و یا چه نقشی د توانمند تر ساختن وی ایفا می کند ، قطعأ با علاقه مندی بیشتری خود را درگیر فرایند آموزش و یاد گیری می سازد .

سؤال 3 . چه پیشینه و یا زمینه های قبلی برای یاد گیری بعدی لازم است ؟

جواب : بدیهی و مشخص است که چون هر گونه یاد گیری جدید ‹ به منظور عمیق تر شدن فهم مطلب › به توجه به یاد گیری های قبلی و سطح علمی فراگیران منوط است ، پس ضرورت دارد که هنگام تدوین و اجرای طرح درس ، زمینه ی قبلی آموخته های یاد گیرنده در زمیته ی مورد یادکیری مشخص باشد .

حال این سؤال مطرح می شود که : چگونه می توان این زمینه و میزان ان را متوجه شد ؟

در جواب باید گفت : با انتخاب و به کار گیری ابزاری چون امتحان گرفتن ، سؤال کردن در شروع درس ، مرور مشارکتی زمینه های مورد نیاز و از این قبیل موارد ، می توان میزان مشارکتی زمینه های مورد نیاز از این قبیل موارد ، می توان میزان وجود این زمینه ها را بررسی و تعیین کرد .

برای نمونه ، در ارتباط با شرکت کنندگان در آموزش رایانه می توان سؤالات زیر را مطرح کرد :

-         آیا با رایانه آشنایی دارید ؟

-         آیا تا کنون با رایانه کار کرده اید ؟

-         تا کنون چه آ موزش هایی در این زمینه دیده اید ؟

با طرح چنین سؤالاتی ، میتوان ذهنیت فراگیر را برای پذیرش مطالب مورد نظر بیش از پیش آماده ساخت . بدین ترتیب ، مدرس بهتر می تواند موضوعات مورد آ موزش را با توجه به آ موخته های قبلی یاد گیرندگان تنظیم و استوار کند

س ؤال 4 . در این قسمت ، مدرس در پی تعیین روشهای یادگیری و آ موزش خود با توجه به اهداف و انتظارات مشخص شده مبتنی است و این سؤال مطرح می شود که :

برای کمک به یاد گیری بهتر ، چه روش هایی را به کار بگیریم ؟ ‹ تعیین روش های آموزشی ›

جواب : می دانیم که یاد گیری در سه حیطه و یا به سه نوع انجام می پذیرد :

1 – یادگیری های حیطه دانشی ، شامل :

- بیان کردن ‹ اهمیت رایانه را بیان کند . ›

- نام بردن ‹ وسایل مورد نیاز برای انجام کار با رایانه را نام ببرد . ›

- توضیح دادن ‹ نقش هر یک از وسایل مورد استفاده را توضیح دهد ›

2 – یادگیری های حیطه ی توانشی ، شامل :

- نشان دادن ‹ نحوه ی استفاده از وسایل مورد نیاز را نشان دهد. ›

- انجا م دادن ‹ یک فعالیت مشخص رایانه ای بر اساس استاندارد های مربوطه به انجام رساند . ›

- اقدام کردن ‹ در صورت بروز مشکل در حین کار با رایانه ، با دقت و حوصله به رفع و رجوع آن اقدام کند . ›

3 – یادگیری های حیطه ی عاطفی – نگرشی ، شامل :

- صمیمانه برخورد کردن ‹ با صمیمیت و همدلی با هم کلاسان روبه رو شود .›

- دقت کردن ‹ هنگام کار با رایانه دقت لازم را ملحوظ کند. ›

- احساس مسئولیت کردن ‹ در مراقبت از عمل به انجام رسانده ، احساس مسئولیت کند. ›

توجه به انواع یادگیری ها مشخص می کند که هر حیطه و نوع یادگیری ، روش آموزشی ویژه خود را دارد و فراتر این که در درون هر حیطه ، سطوح متفاوتی وجود دارند که هر کدام از آنها نیز شیوه خاص خود را می طلبند . برای مثال ، اگر در یادگیری های دانشی از یاد گیرندگان بخواهیم وسایل مورد نیاز برای کار با رایانه را نام ببرد و یا فهرست کند ، در این صورت طبیعی است که روش تدریس با زمانی که انتظار حل مسئله ای را از او داریم ، تفاوت می یابد . زیرا در نام بردن و یا فهرست کردن ، صرفأ سخن رانی ‹ بیان کردن › و یا مطالعه ی جزوه ی آموزشی ، روشی مطلوب است ، در حالی که در ارتباط با حل مسئله و یا مشکل ، لازم است که آموزش از طریق یک مسئله و حل آن توسط یادگیرنده و به کمک مدرس انجام پذیرد .

لازم به یاد آوری است ، روش ارائه ی مشکل به یادگیرنده و تلاش او در راستای مرتفع کردن آن ‹ با همکاری مدرس › بسیار جالب و با اهمیت است ، زیرا در این روش ، یادگیرنده به عنوان یک نیروی فعال و قابل احترام ، مطالب مورد نظر را انتخاب و مطالعه و فرایند یاد گیری را را به صورت مشارکتی و گروهی طی می کند . در همین راستا ، رفتار و مهارت هایی چون : کار گروهی ، ارائه ی نقطه نظرات خود ، تحمل نظرات دیگران ، آزادی انتخاب مطلب ، کسب توانمندی در خود یادگیری ، تمایل به تداوم آموزش و غیره را فرا می گیرد .

خلاصه این که چون تنظیم طرح درس به عنوان جزئی از برنامه آموزش ، یکی از وظایف یاد دهندگان برای یاد گیری بهتر توسط  فرا گیرندگان است ،  بنابراین در فرایند پیچیده  و جذاب یادگیری و آموزش که از تعامل سه عنصر اساسی ، یعنی پیام دهنده ‹ مدرس › ، پیام گیرنده ‹ دانش آموز › و پیام ‹ محتوای آموزش › تشکیل شده ، داشتن طرح درس امری ضروری است .

منبع : مجله رشد تکنولوژی آموزشی  ، دوره ی بیست و سوم ، اردیبهشت ماه 1387