نظم مدیریتی
شاید کمبود های جوامع ، مشکلات بزرگ آن ها نباشد . آن چه جوامع را همواره رنج می دهد و در حقیقت به مشکل بزرگی برای آن ها تبدیل شده ، ضعف در نظام مدیریت است . با یک نگاه به آیات و آ فاق و انفس و ملاحظه ی نظم شگفت انگیز جهان ، به راحتی پی می بریم که جهان مجموعه ای است منظم که تحت مدیری توانا اداره می شود . از دیدگاه جهان بینی توحیدی ، مجموع عالم یک واحد بیش نیست که تمام اجزای آن با نظم به هم مرتبط شده اند و تحت حاکمیتی مقتدر و حساب و کتاب و نظمی خاص اداره می شود . بدین جهت ، یکی از برهان های مهم خداشناسی نظم است ؛ زیرا نشان از وجود مدیر و ناظمی قدرتمند می دهد . بنابراین ، نظم نشانه ی مدیریتی خوب و قوی است . اگر تشکیلات و مجموعه را یک جسم فرض کنیم ، مدیر روح آن است ؛ چون مدیریت به نیروها جهت ، انگیزه ، قدرت کنترل و هماهنگی می دهد . امام (ره) همهی کارها و زندگی اش نظم داشت و این نظم را چنان مراعات می کرد که انسان در حیرت می ماند . خود ایشان می فرمود : « اگر در زندگی مان ، در رفتار و حرکتمان نظم بدهیم ، فکرمان هم با لطبع نظم می گیرد ، وقتی فکر نظم گرفت و انسان در زندگی نظم داشت ، یقینأ از آن نظم فکری کامل الهی هم برخوردار خواهد شد .» همان قدر که نظم از عوامل مهم موفقیت هر مدیری است ، بی نظمی تأثیر بسیاری در توفیق نداشتن مجموعه خواهد داشت . بسیار طبیعی است که اگر در یک دستگاه ، عضوی نامنظم باشد ، به تدریج تمام اعضای مجموعه مشکل پیدا می کنند و در نهایت کارها روی زمین می ماند . امام (ره) با چنین بغاوری کشور را اداره می کرد . وی به قدری در کارهایش نظم داشت که به گفته ی یکی از یارانش ، می شد از روی کارهای ایشان ساعت را تنظیم کرد .
دقت در مصرف بیت ا لما ل
بدیهی است که هر مجموعه ای برای استمرار حیات خود ، از بود جه ی مالی خاصی برخوردار است که بیشتر زیر نظر مدیر اداره و با صلاحدید وی هزینه می شود . بخش مالی سازمان می تواند در ترقی و سعادت آن نقش بسیاری داشته باشد . پس اگر مدیر در مصرف آن دقت داشته باشد و سنجیده قدم بردارد ، می تواند ضمن جلوگیری از حیف و میل بیت ا لمال ، مجموعه ی تحت نظر خود را هر چه بیشتر به سوی سعادت و ترقی و رسیدن به اهداف لازم به حرکت در آورد . حضرت امام (ره) از جمله بخش هایی که بسیار دقت داشت و سعی می کرد کمترین انحرافی در آن به وجود نیاید ، مصرف مشروع بیت المال بود . دقت در مصرف و صرفه جویی امام به حدی بود که شما در منزل ایشان یک چراغ اضافی هم پیدا نمی کردید که روشن باشد . حتی هنگام وضو گرفتن یک قطره آب اضافه مصرف نمی کرد .
سادگی و پرهیز از رفاه طلبی
نه تنها دقت مدیر در مصرف و هزینه موجب موفقیت وی و مجموعه ی تحت نظارت وی می شود ، بلکه ساده زیستی او نیز از عوامل مهم موفقیت در مدیریت و ایجاد اطمینان در اعضای تحت مدیریت است . اگر بگوییم که یکی از عوامل مهم در توفیق امام (ره) زندگی بسیا ر ساده ی وی بود ، خطا نکرده ایم . زندگی شخصی امام (ره) به عنوان مدیر جامعه به قدری ساده و محقرانه بود که بارها مهمانان را ، به خصوص مهانان خارجی را ، تحت تأ ثیر شدید قرار می داد . پسمیانه روی ارزشی اسلامی است ؛ به ویژه در مورد مدیران جامعه که به خاطر الگو بودنشان باید شدیدأ میانه روی و ساده زیستی را در همه ی مظاهر زندگی مراعات کنند .
مدیریت مبتنی بر شایسته سالاری
از آن جا که اسلام مکتبی ارزشی است ، مدیران آن نیز باید طبق ارزش انتخاب شوند . امیر المؤ منین علی (ع) به مالک دستور داد که در انتخاب عمال و کارگزاران ، افرادی را انتخاب کند که تجربه ی کاری و حیا داشته باشند ، از خانواده ای صالح و برخاسته و پیش از همه اسلام آورده باشند . چنین افرادی دارای اخلاق کریم هستند. بنابراین از نظر اسلام ، مدیریت و مسؤلیت از آن شایسته هاست . عقل نیز چنین می گوید . شاید مهم ترین باقیات و صالحات یک مدیر ، جز گزینش افراد شایسته و سپردن مسئولیت ها به آنان نیست . حضرت امام (ره) نیز چون پرورش یافته ی مکتب علی (ع) بود ، به شایسته سالاری اعتقاد داشت .
طرد افراد متملق
افرادی که بدون داشتن شایستگی لازم به موفقیت های گوناگون دست می یابند ، بیشتر از تملق و چاپلوسی استفاده می کنند . چنین افرادی همواره می کوشند ، خود را به هر نحو ممکن به مدیریت نزدیک و از موقعیت وی سوء استفاده کنند . مدیر لایق و هوشیار از نفوذ این آفت به حوزه ی مدیریت خود به موقع جلوگیری می کند مدیریت را سالم می سازد . حضرت امام (ره) با توجه به آثار بد تملق و خطرات نفوذ افراد متملق در پست های کلیدی ، چنین افرادی را از خود دور می کردند و با اعتقاد به شایسته سالاری و این که باید افراد شایسته از طریق قانون به مسئولیت ها پیدا کنند ، به افراد متملق روی خوش نشان نمی دادند .
توجه دقیق به مسا ئل و تیز بینی
از مسائلی که مدیر در حوزه ی مدیریت خود باید همواره به آن توجه داشته باشد و نقش سازنده آن را فراموش نکند ، دقت در مسا ئل ، تیز بینی و توجه به نکات زیر است .
- احترام مدیر به قانون ، ولو در حوزه ی مدیریت خود
- توجه به فعالیت های ویژه و خارج از وظیفه ی افراد
- مراعات کردن حال اعضای مجموعه در شرایط دشوار ، به خصوص و در گرفتاری ها
- رعایت تساوی در میان افراد و عدم تبعیض
نمونه هایی از دقت مدیر در مسائل هستند که هر کدام در موفقیت او و مجموعه ی زیر نظر او ، نقش مهمی دارند . یکی از علل موفقیت حضرت امام (ره) به عنوان یک مدیر ، داشتن چنین ویژگی هایی بود . ایشان حقأ در مسائل دقیق و تیز بین بود . رعایت حقوق دیگران ، توجه به نکات زیر ، احترام به قانون و مسائلی از این قبیل ، همه از دقیق بودن حضرت امام (ره) حکایت می کند .
منبع : مجله ی رشد مدیریت مدرسه اردیبهشت 1387
