پرسشهای خلاق
از نظر گیلفورد، سؤالات بر 2 نوع هستند؛ سؤالات همگرا و سؤالات واگرا. سؤالات واگرا، آنهایی هستند که تفکر خلاق را در دانشآموزان برمیانگیزانند و محرک خلاقیت هستند. این نوع سؤالات انعطاف پذیرند و جوابهای آنها تنها به یک پاسخ صحیح ختم نمیشود و براساس 4 ویژگی تفکر خلاق (روانی، انعطافپذیری، ابتکار، بسط و گسترش) هستند.
به نظر شما اگر از دانشآموز سال چهارمی سؤال کنید، اگر کوه نبود چه میشد؟ چه جوابی خواهید شنید؟ پاسخ یک دانشآموز را ببینید:« آقا هنوز درسمان ندادهاند!» این سؤال را چگونه سؤالی ارزیابی میکنید؟ پاسخ را چطور؟
دوبونو، متفکر خلاقیت 2 نوع سؤال را مطرح میکند:
-1 سؤالات کاوش کننده، وقتی به کار میروند که نمیدانید جواب چه خواهد شد(اطلاعات را باید جستوجو کرد.)
-2 سؤالات شکارکننده نیز سؤالی است که شما میدانید هدفتان چیست و این نوع سؤال را برای بررسی مطالب، تایید اطلاعات و حدسیات به کار میبرید.
تورنس نیز سؤال برانگیزاننده را معرفی کرده و مطرح میکند که این سؤالات، مسئله را به مسیر تفکر وسیعتر، عمیق تر در جهت دیدی متفاوت میکشاند که به ایجاد ایدههای جدید منجر میشود. او سؤالات را دارای 4 سطح برانگیزندگی میداند که عبارت است از:
سطح اول پایینترین سطح برانگیزندگی سؤالات هستند که با «آری» یا «نه» یا به وسیله یک کلمه پاسخ داده میشوند. مثال: آیا میتوان یخ را در خلأ ایجاد کرد؟
سطح دوم سؤالاتی هستند که فرد را به دادن توضیحات برمیانگیزد، این سؤالات در سطح بالاتری قرار دارند، مثال: چگونه میتوانیم از کانیها برای ساخت دارو استفاده کنیم؟
سطح سوم از سؤالات، سؤالاتی هستند که فرد اطلاعات را به خود یا تجارب خود ربط دهد، مثال: وقتی به یخ نگاه میکنید، اشیاء در آن چگونه به نظرتان میآید؟
سطح چهارم، سؤالاتی هستند که تفکر فرد را به دنیای خیالی و آینده میبرد. مثال: چه میشد، اگر تمام یخهای قطبی آب میشد؟