به طور کلی برای تهیه یک طرح درس روزانه، مراحل و نکات زیر را به ترتیب دنبال می کنیم.

1- مشخصات کلی:

ابتدا باید نام درس، موضوع درس، مدت جلسه، شماره طرح درس، نام مدرسه، تعداد دانش آموزان، کلاس و دوره تحصیلی، نام معلم و تاریخ را در بالای صفحه کاربرگ طرح درس نوشته شود.

2- مشخص کردن اهداف کلی، جزیی و رفتاری:

یک معلم آگاه هدفهای کلی و رفتاری موضوعی که قصد تدریس آنرا دارد مشخص می نماید.

1-2. هدفهای کلی: یک هدف کلی، یک عبارت واحد است که وضعیت فراگیر را پس از دریافت یک عمل آموزشی توصیف می کند . به عبارت دیگر هدفهای کلی آموزشی حاوی نتایجی هستند که معلم انتظار دارد، در اثر آموزشی که به دانش آموزان می دهد و فعالتیهایی از آنها برای یادگیری به عمل می آورند عاید آنان گردد. این قبیل اهداف مهم هستند و در معرض تعبیرهای گوناگون قرار می گیرند.

2-2. هدفهای جزیی: هدفهای کلی قابلیتهایی هستند که قرار است فراگیران پس از گذراندن مجموعه ای از تجارب یادگیری کسب کنندو چون این هدفها با واژه های کلی بیان می شوند معمولاً توضیح بیشتر ضروری است. این توضیح از طریق ارایه مجموعه ای از هدفهای جزیی انجام می پذیرد.

3-2. هدفهای رفتاری: پس از مشخص نمودن اهداف کلی و تجزیه آن به اهداف جزیی، اهداف رفتاری مطرح می گردد. هدفهای رفتاری عبارتند از اعمال، رفتارها ، حرکات وآثاری که قابل مشاهده کردن ، شنیدن ، لمس کردن و قابل سنجش باشند. این قبیل اهداف مشخص می سازند که دانش آموزان به هدفهای کلی رسیده اند. برای طرح هدفهای رفتاری رعایت چهار ویژگی و مخاطب، فعل رفتاری، شرایط و معیار و درجه، ضروری می باشد.

3- وسایل آموزشی:

انتخاب رسانه های مناسب منجر به آموزش مؤثرتر خواهد شد. از یک رسانه آموزشی نمی توان در همه موقعیتهای آموزشی استفاده کرد. هر موقعیت آموزشی رسانه خاص خود را طلب می کند. بدون توجه به قابلیتهای رسانه های آموزشی در موقعیتهای مختلف، نمی توان از آنها استفاده مناسبی به عمل آورد.

برای شناسایی یک رسانه ی مناسب ، ابتدا باید به چند پرسش پاسخ داد. این پرسشها عبارتند از:

هدف از ایجاد ارتباط چیست؟ چه کسی می خواهد ارتباط برقرار کند و چه ویژگیهایی دارد؟ مخاطب ارتباط کیست؟ چه میزان پذیرش دارد؟ ویژگیهای او چیست؟ شرایط زمانی و مکانی برقراری ارتباط چیست؟ و برای انجام این کار چه امکاناتی وجود دارد؟

به طور کلی عوامل مؤثر در انتخاب رسانه ها عبارتند از: 1- نوع هدفهای آموزشی 2- ویژگیهای مخاطبان 3- روشهای فنون آموزشی 4- قابلیت رسانه برای انتقال پیام مورد نظر 5- جذابیت رسانه 6- کیفیت فنی هنری 7- عملی بودن و سهولت کاربرد 8- اقتصادی بودن.

4- روشهای تدریس: 

با پیشرفت علوم و فنون و پیچیده شدن جوامع بشری ، نیازهای فردی اجتماعی نیز پیچیده تر می شود و برای ارضای نیازهای پیچیده احتیاج به علوم و فنون پیچیده تر می باشد.

کسب علوم و فنون در سایه به کارگیری روشهای مفید و مؤثر ، جدیدو کارآمد در آموزش امکان پذیر است. به همین دلیل به منظور نیل به اهداف آموزشی تعیین شده بهره گیری از روشهای تدریس و الگوهای تدریس متناسب با هدفهای درس و نوع مطالب و بحث، نوع کلاس، تعداد دانش آموزان و غیره روشها و الگوهای خاص مورد استفاده قرار می گیرد.

5- قبل از شروع درس:

هر معلمی قبل از شروع درس باید از حضور دانش آموزان آگاهی حاصل کند، همچنین مطمئن شود که آنان از سلامت روحی و جسمی برای شروع درس آمادگی دارند، زیرا دانش آموزان باید در آغاز درس احساس آرامش نمایند و مشتاقانه منتظر یاد گرفتن درس جدید باشند، پیش از شروع درس جدید چنانچه از قبل تکلیفی برای دانش آموزان تعیین شده است مورد بازدید و بررسی قرار گیرد و برنامه های دیگر با صلاحدید معلم انجام می گیرد. ولی باید توجه داشت که کارهای قبل از شروع درس نباید زیاد طول بکشد زیرا طولانی شدن این مرحله از شور و شوق اولیه فراگیران می کاهد.

6- ارزشیابی تشخیصی:

پیش از آغاز درس جدید معلم باید رفتار ورودی دانش آموزان را مشخص سازد  دکترسیف معتقد است که : "رفتار ورودی بر آمادگی فرد برای یادگیری رفتاری تازه دلالت دارد. به سخن دیگر آنچه کسی قبلاً یادگیرفته است یا آنچه برای شروع به یادگیری مطلبی تازه می بایست یادگرفته باشد رفتار ورودی او نامیده می شود".

معلم قبل از شروع درس جدید باید اطمینان حاصل کند که دانش آموزان مطالب درس قبل ، به خصوص مطالبی که دانستن آنها برای درس جدید پیش نیاز محسوب می شود را می دانند. به همین دلیل به هر طریق که لازم می داند از پیش دانسته های دانش آموزان ارزشیابی به عمل می آورد. نوع ارزشیابی بستگی به نوع درس و هدفهای درسی می تواند از سئوال شفاهی تا آزمون کتبی متغیر باشد توجه به میزان اطلاعات قبلی دانش آموزان، از این بابت که سطح درس دادن براساس آن تنظیم شود، ضروری می باشد.

7- آماده سازی:

آماده سازی فعالیتی است که معلم از طریق آن سعی می کند ارتباط معنی دار بین تجربیات قبلی و انتظارات و نیازهای شاگردان باهدفهای آموزشی کلاس برقرار کند. معلم پیش از آنکه مطلب اصلی را به دانش آموزان ارایه دهد باید ذهن و حواس آنها را برای آموختن درس جدید جلب نماید. به طور کلی هدف از آماده سازی عبارت است از تمرکز بخشی حواس فراگیران، معرفی ضمنی غیرمستقیم موضوع درس به ایجاد علاقه و انگیزه و کنجکاوی در دانش آموزان برای یادگیری مطلب جدید.

معلمان مسئولان پدیدآوری موقعیتهایی هستند که در کارآموزان و دانش آموزان ایجاد انگیزه کنندو آنان باید موضوعات درس و سایر مواد آموزشی را به گونه ای آراسته و ترتیب دهند که نیازهای فراگیرندگان برآورده شود.

8- ارائه ی  درس:

این قسمت اساس طرح درس را تشکیل می دهد و باید به کاملترین وجه تنظیم گردد. درس جدید باید بر پایه دانسته ها و تجارب قبلی دانش آموزان طراحی و ارایه گردد، بطوریکه ارتباط منطقی درس جدید با مرحله آماده سازی حفظ گردد. مطالب ارایه شده باید دارای پیوستگی و نظم منطقی باشد معلم باید فعالیتهایی را که به روشها و فنون تدریس مربوط می شود در ارایه درس به اختصار مشخص نمایدو تنها نام بردن از عنوان کلی روشها و الگوهای تدریس کافی نیست بلکه لازم است نوع فعالیتهایی را که معلم می خواهد در جریان ارایه انجام دهد در این قسمت قید نماید.

9- فعالیتهای تکمیلی:

انتخاب روش برای انجام فعالیتهای تکمیلی به موضوع و هدف درس بستگی دارد. به عنوان مثال، اگر درسی که ارایه می شود به جمع بندی نیاز دارد معلم باید نوع آن را انتخاب کند، آیا جمع بندی را به طور شفاهی انجام می دهد و یا به صورتهای دیگر و غیره.

<**ادامه مطلب...**>چنانچه برای تکمیل درس تمرین لازم باشد باید نوع تمرین و چگونگی انجام آن در طرح درس مشخص گردد. مثلاً اگر قرار است دانش آموزان تمرینهای کتاب را انجام دهند، باید تمرینهای مورد نظر با ذکر صفحه در طرح درس قید گردد.

10- ارزشیابی تکوینی:

ارزشیابی تکوینی به معنای ارزشیابی در همه مراحل تهیه برنامه است. در سراسر فرایند تدوین برنامه باید انجام ارزیابی پرداخت و در هیچ شرایطی نباید ارزیابی را وانهاد.

پس از پایان یافتن تدریس ، معلم از نتیجه ی کار خود و میزان آموخته های دانش آموزان ارزشیابی به عمل می آورد. ارزشیابی تکوینی می تواند جزء فعالیتهای تکمیلی نیز به حساب آید مانند بازدید دفترهای تمرین به منظور رفع اشکالهای موجود ، جمع آوری پاسخ های دانش آموزان در مورد سئوال مطرح شده در کلاس ، ثبت اشتباهات دانش آموزان در دفتر جبرانی و دقت در رفتارهایی که نشانه علاقه مندی و یا عدم علاقه دانش آموزان نسبت به درس نیز می تواند در ارزشیابی تکوینی قرار گیرد.

                      طرح در نمونه        موضوع : ثروت های ملی ایران

معلم : با خوشرویی وارد کلاس می شود . سلام واحوالپرسی می کند. دانش آموزان : جواب می دهند . معلم : با نام خدا کار خود را شروع میکند از نماینده کلاس می پرسد آیا همه ی بچه ها حاضر هستند؟

نمایند ه کلاس :بله همه حاضر هستند .     معلم : بچه ها در جلسه گذشته قرار بر این شد که در مورد آثار تاریخی ویا هنرمندان تحقیقی به صورت گروهی  انجام دهید .حالا آن را روی میز بگذارید تا گزارشهای شما را ببینم .

نماینده گروهها : کارهار تحقیقی خود را روی میز می گذارند.   معلم : تحقیقات را نگا ه می کند و آنها را تشویق می کند .

معلم : بچه ها عزیز در س گذشته در باره چه چیزی بود ؟       دانش آموزا ن : آرش کمانگیر

معلم :چه بر سر آرش آمد ؟                         دانش آموزان :جان خود را از دست داد .

معلم :آفرین بچه ها در س گذشته را خوب به یاد دارید .  حالا از شما می خواهم که چشم های خود را ببندید ویکی از اشکال داخل جعبه بردارید .

دانش آموزان : هر کدام یکی از پازل هارا بر می دارند .   معلم :  بچه ها به رنگ پشت پازل های خود نگاه کنید وروی میز همرنگ خود بنشینید . دانش آموزان :به رنگ پازل هاخود نگاه می کنند وروی میز مربوط به رنگ خود می نشینند . معلم : بچه ها برای خود سرگروهی انتخاب کنید . دانش آموزان : پس از مشورت برای خود سرگروه انتخاب می کنند .

معلم :پازلها را در کنار هم قرار دهید و در مورد تصویر درست شده  با هم ومشورت کنید .شما یک دقیقه وقت دارید این کاررا انجام دهید .

دانش آموزان : در گروه باکمک هم تصویررا درست می کنند .وبه مشورت در باره ی آن می پردازند . معلم : وقت شما تمام شد. گروه سبز چی درست شده است ؟

 نماینده گروه سبز : ارگ بم می باشد .معلم :در کدام استان قرار دارد .      نماینده گروه :در کرمان  معلم : آفرین خیلی خوب جواب دادید . گروه قرمزشما چی درست کردهاید ؟

نماینده گروه قرمز :عکس حافظ است .  معلم :در باره حافظ چه می دانید ؟

 نماینده گروه قرمز : یک از  شاعران ایرانی  بود وشعرهای زیادی دارد  . معلم : آفرین خوب بود چند تا دیگر از شاعرا نی که می شناسید نام ببر ؟  

معلم :گروه زرد تصویر شما چه چیزی را نشان می دهد ؟ نماینده گروه زرد : تصویر سی و سه پل اصفهان است .معلم : آیاتا به حال سی وسه پل اصفهان را دیده اید در باره ان هرچه می دانید بگو ؟

دانش آموز: هرچه می داند می گوید . معلم : گروه را تشویق می کند .

معلم :گروه آبی تصویر شما در باره چیست ؟ نماینده گروه جواب می دهد . و...معلم :بچه ها تصاویری که درست کردید روی میز خود بگذارید . گروه شما با نام این تصاویر می باشد .

معلم : بچه های عزیز حالا با وجود این تصاویر فکر می کنید درس جدید ما در باره چیست ؟

دانش آموزان : جواب های متفاوتی می دهند . معلم : آفرین جواب های شما درست است ولی به همه ی این هایی که شما گفتید ثروت های ملی ایران  گویند ودرس امروز ما در باره ی ثروت های ملی ایران می باشد . معلم : چند تا از ثروت های ملی ایران که می شناسید نام ببرید ؟ دانش اموزان : جواب می دهند . معلم :بچه ها فکر می کنید وظیفه ما در قبال این ثروت ها چیست ؟ دانش آموزان : نگهداری واستفاده درست از آنها می باشد .

معلم : تصاویری از ثروت های ملی از جمله دانش آموزان را روی تابلو نصب می کند .از یکی از بچه ها می خواهد که آنها را به دو دسته تقسیم کنند .

دانش آموز : پای تابلو می آید و آنها را به دو دسته تقسیم می کند . (در صورت اشتباه دانش آموز دیگری می اوریم )

معلم : بچه ها همه در گروه با هم فکر کنند مشورت کنند وبهترین عنوان برای این ثروتهای ملی انتخاب کنند ؟  دانش آموزان : با هم مشورت می کنند ونامی را انتخاب می کنند .

 معلم : آفرین نام هایی که شما انتخاب کردید درست هستند . کارتها ی نام گذاری شده را نشان می دهد واز دانش آموزان می خواهد که آن را بخوانند .

دانش آموزان : ثروت های مادی – ثروت های معنوی   معلم : عنوان ها راد ربالای تصاویر قرار می دهد .

معلم : ازنماینده گروههایی که تحقیق انجام داده اند می خواهد که کارهای خودرا بطور خلاصه  برای دانش آموزان بخوانند .  نماینده گروه :درباره تحقیق توضیح می دهد . معلم :گروه را تشویق می کند .دانش آموز :از بین برچسب های صد آفرین یکی را بدلخواه انتخاب می کند .

معلم : سید ی وکتاب شاعران را معرفی می کند ونشان می دهد.

معلم :دختر های خوب کتابها را باز کنند ودر س جدید را بیاورند .

دانش آموزان :کتاب ها را باز می کنند .  معلم : درس را به چهار قسمت تقسیم می کند وقسمت مربوط به هر نفر را درگروه  مشخص می کند .(معلم زمان را تعیین می کند .)

    دانش آموزان : قسمت های تعیین شده را می خوانند . معلم : بچه ها وقت شما تمام شد .

معلم : جهت گروهبندی جدید گروهها را شماره گذاری می کند .1- 2- 3- 4 ومی گوید بچه ها شماره خود را به یاد داشته باشید . حالا شماره های یک در گروه سعدی بنشینید .  شماره های دو در گروه ارگ بم بنشینند .وشماره های 3و4همچنین

معلم :ببینم کدام گروه زودتر در جای خود نشست .دانش آموزان :در گروه های جدید می نشینند .

 معلم :بچه ها کدام گروه زودتر نشست ؟ دانش آموزان :جواب می دهند .  معلم :این گروه را تشویق کنید .

معلم : هر دانش آموز قسمت خود را برای بقیه توضیح دهد .شما 5 دقیقه فرصت دارید تا قسمت های خود را توضیح دهید . دانش آموزان : به ترتیب هرگروه قسمت های مربوط به خودشان توضیح می دهند .معلم : سر میزها می رود بر کار گروه ها نظارت می کند . در کنار بعضی گروه ها می نشیند

معلم : زمان شما تمام شد .همه قسمت های خود را توضیح داده اند ؟ دانش آموزان : بله

معلم :حالا همه سر جای خودشان سریع بر گردند .هر دانش آموز قسمت خودرا برای دیگر اعضای خود توضیح می دهد .

معلم : برگه های ارزشیابی را به هر گروه می دهدومی گوید ببینم کدام گروه تعداد بیشتری از ثروت های ملی ایران را می نویسد ..(زما ن3دقیقه) دانش آموزان :در مدت کوتاه به سوالات جواب می دهند .

معلم :وقت تمام است برگه هارا می گیرد .گروهی که بهتر جواب دادند تشویق می کند .

 نماینده گرو ه : با کمک اعضا  کارت صد آفر ین را انتخاب کرده روی برگه شان می چسبانند .معلم : چند دانش آموز از هر گروه انتخاب می کند که روی در س را بخوانند .معلم : جمع بندی کوتاه می کند . معلم :بچه ها حالا از شما می خواهم به سوالات درک مفاهیم از کتاب جواب بدهید .

معلم : دانش آموزی را انتخاب میکنم با انتخاب خودش از دانش آموز گروه دیگر بپرسد .

دانش آموز: سوال یک را می خواند. استفاده درست از ثروت های ملی یعنی چه ؟   دانش آموز:از آن ها استفاده درست بکنیم وفراموش نکنیم که این ثروت ها مانند امانتی بزرگ به نسل های آینده بسپاریم

 معلم : دانش آموز دیگر را انتخاب می کند  که سوال دو رااز دانش آموزی گروه خودش بپرسد.  

   دانش آموز:.ثروت های ملی به چند دسته تقسیم می شوند ؟برای هر دسته مثالی بزن ؟

دانش آموز : ثروت های مادی مثل ارگ بم –ثروت های معنوی مثل دانش آموزان وشاعران .

 معلم : دانش آموز دیگر را انتخاب می کند  که سوال سه رااز دانش آموزی گروه دیگربپرسد .

دانش آموز انتخابی معلم :چرا مردم هر کشور جزو ثروت های ملی آن کشور به حساب می آیند ؟دانش آموز :چون مرد م سرمایه های اصلی هر کشورند وآنها هستند که ثروت های مادی را می سازند .

معلم :از دانش آموزان می خواهد که برای آنها دست بزنند .

 معلم : برگه های تکلیف که شامل تعدادی تصاویر از ثروت های ملی ایران می باشد به سر گروهها می دهد تا در مورد جواب ها تحقیق وبررسی نموده پاسخ دهند.جلسه آینده به کلاس بیاورند . معلم :درپایان نکته تربیتی درباره حفظ ثروت های ملی ایران به دانش آموزان توصیه می کند .