چهار سوال

ادامه مطلب...

بدان که این ماه و ماه شعبان و ماه رمضان در شرافت تمامند و روایت بسیار در فضیلت آنها وارد شده بلکه از حضرت رسول صلّی اللّه علیه و آله وسلّم  روایت شده که ماه رجب ماه بزرگ خدا است و ماهی در حرمت و فضیلت به آن نمی رسد ، و قتال با کافران در این ماه حرام است ، و رجب ماه خداست ، و شعبان ماه من است و ماه رمضان ماه امت من است ، کسیکه یک روز از ماه رجب را روزه دارد مستوجب خوشنودی بزرگ خدا گردد و غضب الهی از او دور گردد و دری از درهای جهنم بر روی او بسته گردد . و از حضرت موسی بن جعفر علیه السلام منقول است که هر که یک روز از ماه رجب را روزه بدارد آتش جهنم  یک ساله راه از او دور شود ، و هر که سه روز از آن را روزه دارد بهشت او را واجب گردد ، و ایضأ فرمود : که رجب نام نهری است در بهشت از شیر سفید تر و از عسل شیرین تر ، هر که یک روز رجب را روزه دارد البته از آن نهر بیاشامد . و از حضرت صادق علیه السلام منقول است که حضرت رسول ( ص ) فرمود : که رجب ماه استغفار امّت من است ، پس در این ماه بسیار طلب آمرزش کنید که خدا آمرزنده و مهربان است .

منبع : کلیات مفاتیح الجنان  حاج شیخ عباس قمی

پاسخ متعارف و پیش افتاده این است که به سادگی شروع به صحبت کنیم : « خوب ، امروز اولین روز ماست و این هم اولین صحبت های ماست ؛ میتوانیم شروع کنیم ». راه دیگر این است : « این برنامه و رئوس مطالب شماست ؛ بروید و کتاب هایتان را بخرید ، جلسه ی آینده همدیگر را خواهیم دید » .

هیچ کدام از این دو مورد چندان جالب به نظر نمی رسد ؛ اما دیگر روش های ممکن کدامند ؟

چندین سال پیش گروهی از استادان دانشگاه  اوکلاهاما  همدیگر را در اولین روز کلاسشان ملاقات کردند و کارهایی را که هر کدامشان در ان روز انجام می دادند بررسی کردند ؛ اما خیلی زود بحث آنها از « ان چه مشاهده کرده بودند » به « ان چه امکان انجامش بود » ، تغییر کرد . سرانجام آنها 9 روش عملی جالب را شناسایی کردند که در این جا به آنها اشاره می شود ؛ البته معلم نباید احساس کند  که ملزم به اجرای همه ی این موارد است ؛ اما به نظر می رسد اجرای حداقل یک یا چندین مورد از آنها در روز اول ( یا در هفته ی اول ) کمک می کند تا کلاس به روش صحیحی شروع شود .

1 . درگیر کردن سریع دانش آموزان در کلاس ،

این کار به صورت های مختلف انجام می گیرد :

    از آنها بخواهیم خودشان را معرفی کنند ؛

    اجازه دهیم تا درباره ی موضوعی بی سر و صدا فکر کنند و بنویسند ؛

    به همه ی کلاس یا گروه کوچکی از آنها اجازه ی بحث و مذاکره بدهیم ؛

به نظر می رسد که اجازه دادن به دانش آموزان از همان ابتدا برای این که بدانند آنها اعضای فعالی خواهند بود ؛ روش خوبی باشد .

2 – شناسائی ارزش و اهمیت موضوع درسی

دانش آموزان با این ذهنیت که « چرا این موضوع درسی مهم است » وارد کلاس نمی شوند . شاید لازم باشد معتم به آنها کمک کند تا اهمیت دوره را درک کنند . هر چه زودتر این اتفاق

بیافتد ، دانش آموزان زودتر آمادگی پیدا می کنند تا دقت و انرژی شان را صرف یادگیری موضوع درسی کنند .

3 – تنظیم و ارائه ی توقعات

شامل مواردی از این قبیل است : آن چه که معلم به عنوان زمان مناسب برای مطالعه و تکالیف کلاس در نظر می گیرد ، اهمیت تحویل به موقع تکالیف ، انتظارات از رفتار کلاسی ، روشی که معلم می خواهد با دانش آموزان ارتباط برقرار کند و این که چه اندازه ارتباط بین دانش آموزان مطلوب است .

هم چنین ، نخستین روز ، فرصتی ایجاد می کند تا پی به انتظارات دانش آموزان از معلم و کلاس ببریم .

4 – ایجاد تفاهم

تقریبأ هر کلاسی ، هم برای معلم و هم برای  دانش آموزانلذت بخش تر خواهد بود ؛ اگر آنها کمی هم دیگر را بفهمند . این تبادل و تفاهم می تواند با معرفی هم دیگر ، ارائه ی اطلاعات قبلی و ... شروع شود .

5 – آشکار کردن چیزی در مورد خودتان

گاهی اوقات ، اگر دانش آموزان معلم را مثل یک انسان معمولی ( یعنی فردی جدا از یک موضع قدرت و کارشناس درسی ) تصو ر کنند . ارائه ی خاطرات شخصی و سخت گیری کمتر می تواند به این فرایند کمک کند .

6 – تصدیق اعتبار خود

گاهی اوقات این اتفاق خود به خود روی می دهد ؛ اما در برخی مواقع دانش آموزان هم نیاز دارند تا در مورد تجربه ی کاری معلم ، تجربه ی مسافرت یا تحقیقات و انتشارات معام در یک ناحیه با خبر شوند . این شناخت باعث می شود تا دانش آموزان اطمینان یابند که معلم به آن چه درباره اش صحبت می کند ، آگاهی دارد .

7 – تعیین چگونگی جو حاکم بر کلاس

هر معلمی یک نوع جو کلاسی را می پسندد : سخت گیرانه ، آرام ، رسمی ، خصوصی ، طنز آمیز ، جدی و غیره . باید سعی کنید جوی را که می پسندید خیلی زود آن را ایجاد کنید و برای ما بقی سال آن را نهادینه کنید .

8 – تهیه ی اطلاعات اجرائی

اغلب در طول دوره تحصیلی شکل می یابد با فرض این که شما برنامه درسی ای با این اطلاعات دارید : دانش آموزان به چه مطالب خواندنی نیاز خواهند داشت ، تکالیف منزل به چه صورتی خواهد بود ، محل کار شما کجاست ، رتبه بندی کلاسی به چه شکلی خواهد بود ، سیاست شما در رابطه با حاضرین ، ورقه های تأ خیر داشته ، امتحانات جبرانی و ... چگونه است .

9 – معرفی موضوع درس

در صورتی که مروری کلی روی موضوع داشته باشیم ، این معرفی تسهیل خواهد شد :

v    موضوع چیست ؟

v    قسمت هایمختلف موضوع کدامند ؟

v    به چه صورت با بخش های دیگر علمی ارتباط پیدا می کند ؟

چند نکته

به خاطر داشته باشید آنچه را که می خواهید کلاس در ما بقی سال آن را انجام دهد ، باید در روز اول آن را انجام دهید ؛ اگر می خواهید آن ها بحث و بررسی کنند ، در روز اول بحث و بررسی کنید ؛ اگر می خواهید آنها همواره در گروه های کوچک کار کنند ، در روز اول کاری را آماده کنید تا آنها در گروه های کوجک انجام دهند .

§        قبل از این که امشب به خانه بر گردید ، بار کارهایتان را بر زمین بگذارید . آن را با خود به خانه نبرید . می توانید آن را فردا بردارید . اگر می توانید آن چه به عنوان بار مسؤ و لیت بر دوش می کشید ، برای لحظاتی پایین بگذارید و تمدد اعصاب کنید . بعد از این که استراحت کردید ، دوباره آن را بردارید . زندگی کوتاه است . از آن لذت ببرید .

§        ما میتوانیم از مداد رنگی ها چیزهای زیادی بیاموزیم . بعضی از آنها تیز هستند و بعضی زیبا و بعضی دیگر هم تیره . بعضی از آنها اسم های عجیبی دارند و همه ی آنها در رنگهای متفاوتی هستند ؛ اما همه ی آنها در یک جعبه ی مشترک زندگی می کنند .

منبع : رشد معلم   نیمه ی اول مهر 1386

1 – ورود به کلاس برای اولین بار

هیچ گاه دوباره این فرصت را نخواهید داشت که بتوانید همانند روز اول ، بر روی دانش آموزان تأ ثیر خوب بگذارید ! در هر کاری که با مردم در ارتباط باشد ، خاطره ی اولین برخورد بسیار تعیین کننده است و در هیچ یک از مشاغل ، تأ ثیر برخورد اول تا بدین حد اهمیت ندارد .

o       فراموش نکنید که خود را معرفی کنید و در صورت لزوم نام خود را روی تخته سیاه بنویسید .

معمولأ دانش آموزان دوره ی ابتدائی معلمان خود را به خوبی می شناسند و با او مرتبأ در ارتباطند ؛ در راهنمایی و دبیرستان ، این رابطه تغییر می کند و برای دانش آموزانی که وارد سال تحصیلی جدید و یا مدرسه جدید می شوند ، بسیار استرس آور است که یک باره و در عرض یک هفته با ده – بیست معلم  جدید رو به رو شوند .

o       به وضوح انتظاراتی که از دانش آموزان خود دارید را اظهار نمایید و کارهای مجاز و غیر مجاز در کلاس را کاملأ مشخص کنید .

برای طرز رفتار آنها در کلاس قوانینی وضع نموده و همیشه روی آنها پا فشاری کنید . شاید از دانش آموزان دعوت کنید که پیشنهاد های خود را به منظور طرح دستور العمل های تکمیلی ارائه کنند .

o       اسامی دانش آموزان خود را به سرعت فرا گیرید ؛ زیرا همیشه تعلیماتی که خطاب به یک شخص داده می شود اثر بخش تر است ؛

هیچ گاه فراموش نکنید که کلاس درستان از تعدادی افراد مستقل از هم تشکیل شده است و هر یک از آنها را جداگانه و به خوبی بشناسید ، نحوه کارتان بسیار کارآمد تر خواهد شد .

o       به دانش آموزان کمک کنید تا روحیات یکد یگر را بشناسند .

این امر به شما نیز کمک میکند که آنها را بشناسید ؛ به عنوان مثال ، دانش آموزان را دور هم قرار داده و از آنها بخواهید که خود را معرفی کنند ؛ مثلأ اسم من « سارا » است . دلخواه ترین غذای من پیتزا است و از عنکبوتها متنفرم .

o       به دانش آموزان خود نشان دهید که با چه برنامه هایی مواجه خواهند شد .

به دانش آموزان خود تصویری شفاف از آن چه هفته های آتی انجام خواهند داد ، نشان دهید و علت انجام آن ها را نیز بیان کنید . به آنها کمک نمایید تا متوجه شوند روش کاری شما چگونه با برنامه های آموزشی و پرورشی ، رئوس مطالب درسی و غیره هم خوانی خواهد داشت .

o       اطمینان پیدا کنید که دانش آموزان متوجه شده اند که چگونه ارزیابی خواهند شد .

چه بخش هایی از کارها از اهمیت بیش تری بر خوردار خواهند بود ؟ چه قسمت هایی ، مرور مواردی هستند که قبلأ تدریس شده اند ؟ به آنها تأ کید کنید که همیشه باید مراقب انجام تکالیف خود بوده و نسبت به پیشرفت خود احساس مسؤ و لیت کنند ، به خصوص زمانی که از آنها ارزیابی های مداوم به عمل  می آید .

o       از دروس اول به این منظور بهره بگیرید که دریابید دانش آموزان تا چه اندازه روی موضوع آگاهی دارند تا بر این اساس جهت تدریس خود طرح ریزی کنید .

می توانید این کار را با برگزاری امتحان انجام دهید یا می توانید از آنها بخواهید تا موضوعی که از نظرشان شخصی است را روی کاغذ بیاورند . این کار به شما کمک می کند شناخت بیش تری از آنها پیدا کنید .

o       برای دانش آموزان توضیح دهید که چه منابعی برای استفاده در دسترس شان است .

به کدام یک  از آنها خودشان دسترسی دارند و کدام یک را می توانند از طریق معلم ، کتابخانه و مراکز نگه داری این گونه منابع تأ مین کنند . دانش آموزان را تشویق کنید که جهت حفظ و نگه داری منابع موجود در کلاس بکوشند و احساس مسؤولیت کنند ؛

o       در صورت تخطی از قوانین رفتاری وضع شده به شدت واکنش نشان دهید .

این امر به خصوص در هفته های اول شروع کار از اهمیت بالایی بر خوردار است . به افراد حاضر در کلاس نشان دهید که شما به هر جریانی که در کلاس رخ می دهد ، توجه داشته و هیچ مطلبی را نادیده نمی گیرید .

2 – جلب توجه و سر و سامان دادن به کلاس

اگر همه         ی دانش آموزان ساکت بنشینند ، آماده فراگیری باشند و تمام مدت به درس توجه کنند ، همه چیز عالی خواهد بود ، ولی طبیعت جوانان با این حالت وفق ندارد ! در این جا نکاتی اشاره شده است که با استفاده از آنها میتوان به طبیعت رفتاری دانش آموز غلبه کرد ،اما به خاطر داشته باشید در برخورد با افراد مختلف ، روش های متفاوتی مؤثر است ؛ لذا سعی کنید روش کاری خاص خودتان را بیابید .

o       سعی کنید اول هیچ کاری انجام ندهید .

همان جایی که هستید ، بسیار آرام و کاملأ ساکت با یستید . دانش آموزانی که در ردیف های جلوتر هستند ، به شما توجه خواهند کرد و کم کم صدای صحبت در کلاس پخش خواهد شد . قبل از احساس نیاز به تصمیم گیری برای به کار بردن تاکتیکی دیگر ، یک یا دو لحظه تأ مل کنید !

o       از حس کنجکاوی افراد استفاده کنید .

گاهی اوقات دانش آموزان کلاس به پچ پچ های دیگران توجه می کنند . طبیعت بشر به گونه ای است که تمایل دارد از هر چیزی سر در بیاورد ، به همین جهت با آنهایی که به شما نزدیک تر هستند ، آهسته پچ پچ کنید ، این کار باعث می شود بقیه ی افراد کلاس به صحبت ها یشان خاتمه داده و به سخنان شما گوش دهند.

o       یکی از افراد بی توجه را وارد بحث کنید !

از یکی از دانش آموزانی که به دقت به مطالب گوش می دهند ، سؤالی بپرسید ؛ اما در ادامه ، از دانش آموزی سؤال کنید که می دانید به درس توجه نداشته است . وقتی دانش آموزی در کلاس به مطلب گوش ندهد ، نتیجه اش این است که هم کلاسی ها به این مطلب پی برده و همه ی نگاه ها به او معطوف خواهد شد .

o       روش هایی را پیش گیرید که دانش آموزان مجبور شوند به مطالب گوش دهند ،

درس را با مطلبی آغاز کنید که باید به آنها به دقت گوش داد ؛ به عنوان مثال از نوار ویدئو یا نوار ضبط صوت ( کاست ) با صدایی آهسته .

o       مردم عاشق تعریف و تمجید هستند .

از آن هایی که به مطالب توجه دارند تمجید کنید ؛ به ویژه کسانی که معمولأ به درس توجهی ندارند ؛ این روش مؤ ثر تر از غرولند کردن به دانش آموزانی است که اصلأ به مطلب دقت نمی کنند .

o       با ارائه ی یک تکلیف کار را شروع کنید .

تدریس هر بخش را با ارائه ی تکلیفی به دانش آموزان آغاز کنید . برای تکرار مطالب قدیمی ، از جزوه های چاپ شده استفاده کنید یا آن ها را از قبل روی تخته سیاه بنویسید .

o       اهداف خاصی را بر گزینید .

تعدادی از دانش آموزان فعال کلاس را به عنوان راهنمای گروهی از دانش آموزان انتخاب کرده و در آغاز درس ، تکالیف مشخصی را به آنها محول کنید .

o       بی نظمی موجود در کلاس را توهین به خود تلقی نکنید .

بی نظمی ابتدائی کلاس را بی حرمتی نسبت به خود ندانید ؛ آن را به عنوان یکی از خصو صیات طبیعی انسان در نظر بگیرید که بدیهی است تا زمانی که موضوع جالب توجهی پیش نیامده ، ادامه خواهد داشت .

o       هیچ کس نمی خواهد که وارد یک شوخی سر گرم کننده نشود .

اگر قادری این کار را انجام دهید ( ما معلمان معمولأ در این کار تبحر نداریم ) . برای دانش آموزانی که رفتار خود را کنترل کرده و به درس گوش می دهند ، مطلب جالب توجهی را به آرامی بیان نموده و درس را این گونه آغاز کنید . بقیه ی شاگردان نیز مشتاق خواهند شد که وارد بحث شوند .

منبع : مجله رشد معلم نیمه ی اول مهر 1386

مفهوم تربیت:

    1.تربیت ، یعنی فراهم کردن زمینه ها و عوامل برای به فعلّیت رساندن و شکوفا نمودن استعدادهای انسان در جهت مطلوب.

    2.تعلیم ، یعنی فراهم کردن زمینه ها و عوامل برای این که متعلّم دانشی را واجد شود.

    3.از دیدگاه اسلام ، تربیت ، متخلّق شدن به اخلاق الهی و مؤدّب شدن به آداب الهی است.

    4.تربیت ، مقّدم بر تعلیم است ، ولی تعلیم مقدّمه تربیت است.

    5.تربیت دینی در نهاد خانواده دارای دو شیو? کلامی و عملی است.

    6.یکی از شیوه های تربیتی انبیاء (ع) ، تربیت از راه عمل بوده ، برای تربیت دینی مردم از آن استفاده می کردند.

    7.تربیت الهی از کمال مطلق بر خوردار است،‌ ولی تربیت های معمولی فاقد جامعیّت

لازم اند.

منبع مجله پیوندخردادماه87

اضطراب امتحان چیست؟

    سارا سون و دیوید سون اضطراب امتحان را این گونه تعریف می کنند:

اضطراب امتحان نوعی خود اشتغالی ذهنی است که با خود کم انگاری و تردید در باره ی توانایی های خود بروز پیدا کرده ، اغلب به ارزیابی شناختی منفی ،‌ عدم تمرکز حواس ، واکنش های جسمانی نامطلوب و افت عملکرد تحصیلی منجر می گردد. از نظر کالو اضطراب امتحان عبارت است از نگرانی فرد در مورد عملکرد (انتظار شکست) ، استعداد و توانایی خویش به هنگام امتحان و موقعیت های ارزیابی(پایگاه اینترنتی جوان دیلی)

علائم ونشانه های اضطراب امتحان

    مطابق تحقیقات انجام شده ، نشانه های اضطراب امتحان در چهار گروه قابل طبقه بندی است:

    1.علائم شناختی مانند مشکلات حسی-ادراکی ، مشکلات تمرکز و حواس پرتی.

    2.علائم عاطفی از جمله بی حوصلگی ، ناآرامی و ترس.

    3.علایم رفتاری از قبیل بازداری و اشکالات کلامی.

    4.علائم فیزیولوژیکی ، مثل: علائم قلبی-عروقی(افزایش یا کاهش فشار خون و ضعف) ، اشکالات تنفسی(احساس خفگی) ، علائم عصبی-عضلانی(اسپاسم معده ای-روده ای ، درد شکم و تهوع) و علائم پوستی(تعریق ، برافروختگی چهره و...) (پایگاه اینترنتی پژشک).

عوامل اضطراب امتحان وراههای مقابله با آن

    عوامل اساسی اضطراب امتحان را می توان در سه گروه طبقه بندی کرد:

    1.عوامل شخصیتی

    2.عوامل خانوادگی

    3.عوامل آموزشگاهی

منبع مجله پیوندخرداد87

علل ناخن جویدن در کودکان

1.عوامل محیطی:کودکان در امر تقلید بسیار ماهرند. از این رو ، گاهی ناخن جویدن دراثر تقلید به وجود می آید.بدین ترتیب که کودک ابتدا از یک دوست یا یکی از افراد خانواده ی خود تقلید می کند و سپس این امر در او کم کم به شکل عادت در می آید.گاهی هم کودک با این کار به دنبال جلب توجّه اطرافیان است.

    2-فشار روحی و اضطراب:در مواردی که کودک تحت فشارهایی مثل سخت گیری بیش از حدّ در رعایت انضباط یا توقّع بیش از حدّ توان قرار می گیرد(مثلاً پیش از آن که توانایی داشته باشد او را وادار می کنند که دفع ادرار خود را کنترل کند) و دائماً سرزنش و نکوهش می شود،دچار اضطراب می گردد و اضطراب،دلیلی رایج برای ناخن جویدن است.کودک مضطرب،ناخن جویدن را تنهاراه رهایی از استرس و کاستن فشارهای عصبی ناشی از تنش ها،دلگیری ها و دلخوری های روزانه می داند.

    3-ترس:ناخن جویدن ممکن است نشانه ی دلواپسی و ترس باشد.کودکی که شاهد کشمکش های خانوادگی و جر و بحث های پدر و مادرش می باشد یا در موقعیّت های حساس،مثل پرسیدن درس،امتحان دادن یا دیدن فیلم های مهیج دچار دلهره می شود،برای

تسکین خود شروع به جویدن ناخن میکند.

    4-سوء تغذیه:عده ای اعتقاد دارند که سوء تغذیه و کمبود ویتامین A  در بعضی کودکان،آنها را عصبی می کند و در مواردی کودک عصبی شروع به جویدن ناخن می کند.«گاهی نیز هنگام در آوردن دندان و التهاب لثه ،این عادت در کودکان به وجود می آید».  

 منبع مجله پیوند خرداد87

زنان در نهضت عاشورا

پیرامون زنان در حادثه کربلا در دو محور سخن می‏توان گفت: یکی آنکه آنان چند نفر و چه کسانی بودند، دیگر آنکه چه نقشی داشتند. زنانی که در کربلا حضور داشتند، برخی از اولاد علی«ع» بودند، و برخی جز آنان، چه از بنی هاشم یا دیگران. زینب، ام کلثوم، فاطمه، صفیه، رقیه و ام هانی، از اولاد«ع» بودند، فاطمه و سکینه، دختران سید الشهدا«ع» بودند، رباب، عاتکه، مادر محسن بن حسن، دختر مسلم بن عقیل، فضه نوبیه، کنیز خاص امام حسین«ع» و مادر وهب بن عبد الله نیز از زنان حاضر در کربلا بودند. 5 نفر زن که از خیام حسینی به طرف دشمن بیرون آمدند، عبارت بودند از: کنیز مسلم بن عوسجه، ام وهب زن عبد الله کلبی، مادر عبد الله کلبی، مادر عمر بن جناده، زینب کبری«ع». زنی که در عاشورا شهید شد، مادر وهب بود، بانوی نمیریه قاسطیه، زن عبد الله بن عمیر کلبی که بر بالین شوهر آمد و از خدا آرزوی شهادت کرد و همانجا با عمود غلام شمر که بر سرش فرود آورد، کشته شد.

در عاشورا دو زن از فرط عصبیت و احساس، به حمایت از امام برخاستند و جنگیدند: یکی مادر عبد الله بن عمر که پس از شهادت فرزند، با عمود خیمه به طرف دشمن روی کرد و امام او را برگرداند. دیگری مادر عمرو بن جناده که پس از شهادت پسرش، سر او را گرفت و مردی را به وسیله آن کشت، سپس شمشیری گرفت و با رجزخوانی به میدان رفت، که امام حسین«ع» او را به خیمه‏ها برگرداند.  دلهم، دختر عمر (همسر زهیر بن قین) نیز در راه کربلا به اتفاق شوهرش به کاروان حسینی پیوست. زهیر بیشتر تحت تأثیر سخنان همسرش حسینی شد و به امام پیوست. رباب، دختر امرء القیس کلبی، همسر امام حسین«ع» نیز در کربلا حضور داشت، مادر سکینه و عبد الله. زنی از قبیله بکر بن وائل نیز حضور داشت، که ابتدا با شوهرش در سپاه ابن سعد بود، ولی هنگام حمله سپاهیان کوفه به خیمه‏های اهل بیت، شمشیری برداشت و رو به خیمه‏ها آمد و آل بکر بن وائل را به یاری طلبید.

زینب کبری و ام کلثوم، دختران امیرالمؤمنین «ع»، هم‌چنین فاطمه دختر امام حسین«ع» نیز جزو اسیران بودند و در کوفه و... سخنرانی‌های افشاگر داشتند.. مجموعه این بانوان، همراه کودکان خردسال، کاروان اسرای اهل بیت را تشکیل می‏دادند که پس از شهادت امام و حمله سپاه کوفه به خیمه‏ها، ابتدا در صحرا متفرق شدند، سپس بصورت گروهی و اسیر به کوفه و از آنجا به شام فرستاده شدند.

نقش‌های متفاوت زنان در عاشورا

اما درباره حضور این زنان در حادثه عاشورا بیشتر به محور«پیام رسانی» باید اشاره کرد (آنگونه که در بحث «اسارت» گذشت). البته جهات دیگری نیز وجود داشت که فهرست وار به آنها اشاره می‏شود که هر کدام می‏تواند به عنوان «درس» مورد توجه باشد:

·   مشارکت زنان در جهاد. شرکت در جبهه پیکار و همدلی و همراهی با نهضت مردانه امام حسین و مشارکت در ابعاد مختلف آن از جلوه‏های این حضور است. چه همکاری طوعه در کوفه با نهضت مسلم، چه همراهی همسران برخی از شهدای کربلا، چه حتی اعتراض و انتقاد برخی همسران سپاه کوفه به جنایت‌های شوهرانشان مثل زن خولی.

·   آموزش صبر. روحیه مقاومت و تحمل زنان به شهادت‌ها در کربلا درس دیگر نهضت بود. اوج این صبوری و پایداری در رفتار و روحیات زینب کبری «ع» جلوه‏گر بود.

·   پیام رسانی. افشاگری‌های زنان و دختران کاروان کربلا چه در سفر اسارت و چه پس از بازگشت به مدینه. پاسداری از خون شهدا بود. سخنان بانوان، هم به صورت خطبه جلوه داشت، هم گفتگوهای پراکنده به تناسب زمان و مکان.

·   روحیه بخشی. در بسیاری از جنگ‌ها حضور تشویق آمیز زنان در جبهه،به رزمندگان روحیه می‏بخشید. در کربلا نیز مادران و همسران بعضی از شهدا این نقش را داشتند.

·   پرستاری. رسیدگی به بیماران و مداوای مجروحان از نقش‌های دیگر زنان در جبهه‏ها، از جمله در عاشوراست .نقش پرستاری و مراقبت حضرت زینب از امام سجاد «ع» یکی از این نمونه‏هاست.

·   مدیریت. بروز صحنه‏های دشوار و بحرانی، استعدادهای افراد را شکوفا می‏سازد. نقش حضرت زینب در نهضت عاشورا و سرپرستی کاروان اسرا، درس «مدیریت در شرایط بحران» را می‏آموزد .وی مجموعه بازمانده را در راستای اهداف نهضت، هدایت کرد و با هر اقدام خنثی کننده نتایج عاشورا از سوی دشمن، مقابله نمود و نقشه‏های دشمن را خنثی ساخت.

·   حفظ ارزشها. درس دیگر زنان قهرمان در کربلا، حفظ ارزش‌های دینی و اعتراض به هتک حرمت خاندان نبوت و رعایت عفاف و حجاب در برابر چشم‌های آلوده است. زنان اهل بیت، با آنکه اسیر بودند و لباسها و خیمه‏هایشان غارت شده بود و با وضع نامطلوب در معرض دید تماشاچیان بودند، اما اعتراض کنان، بر حفظ عفاف تأکید می‏ورزیدند. ام کلثوم در کوفه فریاد کشید که آیا شرم نمی‏کنید برای تماشای اهل بیت پیامبر جمع شده‏اید؟

وقتی هم در کوفه در خانه‏ای بازداشت بودند، زینب اجازه نداد جز کنیزان وارد آن خانه شوند. در سخنرانی خود در کاخ یزید نیز بر اینگونه گرداندن بانوان شهر به شهر، اعتراض کرد: «امن العدل یابن الطلقاء تخدیرک حرائرک و امائک و سوقک بنات رسول الله سبایا قد هتکت ستورهن و ابدیت وجوههن یحدو بهن الأعداء من بلد الی بلد و یستشرفهن اهل المناهل و المعاقل و یتصفح وجوههن القریب و البعید و الغائب و الشهید...» و نمونه‏های دیگری از سخنان و کارها که همه درس‏آموز عفت و دفاع از ارزشهاست.

·   تغییر ماهیت اسارت. اسارت را به آزادی بخشی تبدیل کردند و در قالب اسارت، به اسیران واقعی درس حریت و آزادگی دادند.

·   عمق بخشیدن به بعد عاطفی و تراژدیک کربلا. گریه‏ها، شیونها، عزاداری بر شهدا و تحریک عواطف مردم، به ماجرای کربلا عمق بخشید و بر احساسات نیز تأثیر گذاشت و از این رهگذر،ماندگارتر شد.

برگرفته از فرهنگ عاشورا اثر جواد محدثی

یوم الله

از نام‌هاى روز عاشوراست، به معناى روز خدا. گر چه همه روزها و مکان‌ها و زمان‌ها ازآن خداست، ولى گاهى زمان و مکان خاصى به دلیل اهمیت آن یا عظمت ‏حادثه‏اى که درآن اتفاق افتاده و قدرت نمایى خداوند در آن روز، به خدا انتساب پیدا مى‏کند و«ماه خدا یا روز خدا» مى‏شود. در قرآن نیز از«ایام الله‏» یاد شده و به گرامی‌داشت آن توصیه شده ‏است، چرا که در سرنوشت اقوام و ملل، تأثیر عمده داشته است («ذَکِّرْهُمْ بِاَیّامِ اللهِ » سوره ابراهیم،آیه 5). در روز عاشورا، حوادث مهمى اتفاق افتاده که مهم‌ترین آن حماسه کربلا و شهادت ‏امام حسین (ع) است. طبق روایات فراوان، به خصوص در کتب اهل سنت، عاشورا روز مهمى بوده که پیشینیان آن روز را، روزه مى‏گرفتند و پیامبر (ص) هم روزه مى‏گرفت، ولى‏ پس از شهادت حسین بن على‏ (ع) در این روز، بنى امیه به خاطر کینه‏اى که با عترت پیامبرداشتند، آن روز را روز فرخنده و مبارک و عید قرار دادند و به شادمانى پرداختند. همان گونه که در زیارت عاشورا می‌خوانیم: (اَللّهُمَّ اِنَّ ‏هذا یَوْمٌ تَبَرَّکَتْ بِهِ بَنُو اُمَیَّةَ ... وَ هذا یَوْمً فَرِحَتْ بِهِ آلُ زِیادٍ وَ آلُ مَروانٍ بِقَتْلِهِمُ الْحُسَیْنَ). ازاین رو پس از آن حادثه، امامان شیعه آن را روز شومى دانسته و از روزه گرفتن در آن نهى‏کردند.

در روایات عامه نقل شده که از رسول خدا (ص) درباره عاشورا و روزه آن پرسیدند، فرمود: «اِنَّ یَوْمَ عاشُورا یَوْمٌ مِنْ اَیّامِ اللهِ تَعالى، فَمَنْ شاءَ صامَهُ وَ مَنْ شاءَ تَرَکَهُ‏»: عاشورا یکى از ایام الله است، هر که خواست روزه بگیرد و هر که خواست، نگیرد. از امام‏صادق‏ (ع) روایت است که آل امیه و شامیانى که در کشتن حسین‏ (ع) آنان را یارى کرده ‏بودند، نذر کرده بودند که اگر حسین‏ (ع) کشته شود و سپاه کوفه سالم از جبهه کربلا برگردند و خلافت در دودمان آل ابى سفیان مستقر گردد، آن روز را روز عید و جشن ‏بگیرند و به شکرانه‏اش، آن روز، روزه بگیرند. از این رو روزه گرفتن عاشورا تا امروز درمیان آل ابى سفیان رسم شده است و مردم از آنان تبعیت مى‏کنند و روزه مى‏گیرند و در این ‏روز، به خانواده و بستگان خویش، شادى مى‏رسانند. به هر حال، در تاریخ اسلام، واقعه خونین عاشورا عظیم‌ترین جلوه فداکارى خالصانه ‏در راه دین و فدا شدن گرامی‌ترین انسان آن روزگار در راه حق و عدالت و احیاى اسلام بود و تأثیرات مهمى در بیدارى ملت‌ها در طول تاریخ و الهام گرفتن افراد و امت‌ها در راه مبارزه با ستم داشته است و اگر در اسلام، چند روز بسیار مهم و به یاد ماندنى و ستودنى داشته ‏باشیم،یکى هم عاشوراست، که راز و رمز کرامت بخشیدن انسان بر فرشتگان از سوى ‏خدا را نشان مى‏دهد و براى امت محمد (ص) همین بس که اسوه‏هایى چون ‏سید الشهداء (ع) و شهداى کربلا دارد که جهان را در مکتب شرافت و آزادى خود، تربیت ‏مى‏کند.

در حدیثى قدسى آمده است که حضرت موسى به خداوند عرض کرد: پروردگارا، چرا و به چه خاطر امت محمد (ص) را بر سایر امت‌ها فضیلت بخشیدى؟ فرمود: به خاطر ده‏ خصلت و ویژگى آنان را برترى دادم. موسى‏ (ع) پرسید: آن ده خصلت چیست که امت ‏محمدى به آن عمل مى‏کنند، تا من هم بنى اسرائیل را فرمان دهم تا به آنها عمل کنند؟ خداى متعالى فرمود: «اَلصَّلاةُ وَ الزَّکاةُ وَ الصَّوْمُ وَ الحَجُّ وَ الْجِهادُ وَ الْجُمْعَةُ وَ الْجَماعَةُ وَ الْقُرْآنُ ‏وَ الْعِلْمُ وَ الْعاشوراءُ...»: آنها عبارت است از: نماز، زکات، روزه، حج، جهاد، نماز جمعه، نماز جماعت، قرآن، دانش، و عاشورا!

شگفتا که عاشورا در کنار نماز و حج و جهاد وقرآن و... از خصلت‌هاى امتیاز بخش امت اسلام بر امت‌هاى دیگر است. و این راز عظمت‏ عاشورا و یوم الله بودن آن است. در ادامه حدیث فوق، حضرت موسى از مفهوم‏«عاشورا» مى‏پرسد، خداوند در پاسخ به روز گریه و تباکى بودن عاشورا در سوگ فرزند پیغمبر و فضیلت گریستن و اطعام و خرج در راه زاده زهرا و ماتم آن شهید بزرگوار اشاره ‏مى‏فرماید و بر چشم‌هاى گریان در روز عاشورا و قطرات اشک، پاداش بهشت را وعده ‏مى‏دهد.

امام خمینى ‏«قدس سره‏» نیز روزهایى هم‌چون 22 بهمن،15  خرداد، 17 شهریور را «یوم الله‏» مى‏داند و به تکریم و احیاى آنها دستور مى‏دهد و تعبیر«عاشورا و 17 شهریور ودیگر ایام الله...» نشان مى‏دهد که عاشورا را نیز از ایام الله مى‏داند و در جایى هم ‏15 خرداد را با عاشورا مقایسه مى‏کند و هر دو را «روز الهى‏» مى‏داند که همان یوم الله ‏است: «بزرگداشت روز حماسه آفرین 15 خرداد، بزرگداشت ارزش‌هاى انسانى در طول‏تاریخ است، همان سان که بزرگداشت روز سرنوشت‏ساز عاشورا، بزرگداشت اسلام و قرآن کریم است. ملت ‏شریف ما، بلکه ملت‌هاى مظلوم، از هر چه غفلت کنند، از این دو روزالهى نباید غفلت کنند. عاشورا با «نه‏» خود، یزیدیان را در طول تاریخ نفى کرد و به ‏گورستان فرستاد، 15 خرداد پهلویان و پهلوى صفتان و ابر قدرت‌ها را مدفون کرد...» و درپایان این پیام، مى‏فرماید:«درود بر عاشورا، درود بر 15 خرداد و 22 بهمن، درود برایام الله‏».

برگرفته از فرهنگ عاشورا اثر جواد محدثی